Một cách làm mới về văn hoá nghĩa trang

Ở Việt Nam chúng ta, trong những năm gần đây mức độ đô thị hoá rất nhanh. Thành phố Hồ Chí Minh-Đồng Nai-Bình Dương là các khu đô thị lớn ở vùng Đông Nam Bộ với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Các dự án khu dân cư, khu đô thị mới được hình thành nhanh chóng đã tạo nên áp lực về mặt phát triển đồng bộ cảnh quan môi trường, các nghĩa trang truyền thống đã không còn phù hợp, buộc phải quy hoạch lại và đóng cửa.

Điển hình là 2 nghĩa trang lớn nhất là nghĩa trang Văn Điển tại Hà Nội và nghĩa trang Bình Hưng Hoà tại thành phố Hồ chí Minh phải đóng cửa và di dời. Rất nhiều các nghĩa trang truyền thống khác nằm trong khu vực đô thị phát triển cũng đang trong tình trạng báo động.

Theo quan niệm, đất nghĩa trang là đất "chết”, gần 80% các nghĩa trang truyền thống được hình thành tự phát, nằm rải rác trong các khu dân cư và đa số là ở trong tình trạng quá tải xuống cấp không đảm bảo vệ sinh môi trường. Hình ảnh nghĩa trang trong tiềm thức người dân là sự lạnh lẽo, u ám và khá nhếch nhác do không được chăm sóc và quản lý đầy đủ.

Theo xu hướng phát triển, một khu đô thị văn minh, hiện đại thì không thể thiếu một công viên nghĩa trang thực sự phục vụ cho người đã khuất. Đây là mô hình quy hoạch nghĩa trang tập trung được lồng ghép với công viên văn hoá nhằm đảm bảo yếu tố mỹ quan đô thị, yếu tố an toàn môi trường. Với mô hình này, đất nghĩa trang không còn là đất "chết” vì nơi đây không đơn thuần chỉ để an nghỉ của người đã khuất mà còn là nơi có khung cảnh văn minh, hiện đại và sạch đẹp, mang lại môi trường tốt cho người đang sống.

Tại Đồng Nai, An Viên Vĩnh Hằng là dự án Công viên Nghĩa trang được quy hoạch theo mô hình công viên kết hợp với nghĩa trang có quy mô 316ha, trong đó giai đoạn 1 là 116 ha toạ lạc tại Huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai do DonaCoop làm chủ đầu tư.

Ông Bùi Thanh Trúc, Tổng giám đốc DonaCoop cho biết: "chủ đầu tư đã đầu tư rất nhiều công sức trong việc tìm kiếm, nghiên cứu, học hỏi và vận dụng một cách linh hoạt kinh nghiệm từ mô hình công viên nghĩa trang các nước phù hợp với văn hoá Việt Nam”. An Viên Vĩnh Hằng được thiết kế cho các đối tượng xã hội khác nhau hình thành nên hệ thống các công trình tương đối phong phú và đa dạng, đồng thời tôn vinh nét đẹp văn hóa từ tín ngưỡng thờ cúng gia tiên đến tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên có công xây dựng đất nước. Nổi bật nhất là khu vực đền thờ Quốc tổ, nơi thờ phụng các Vua Hùng, các vị danh nhân tiêu biểu trong lịch sử dân tộc qua từng thời kỳ lịch sử; Đền thờ Anh hùng Liệt sĩ Đông Nam Bộ; Đền thờ Thượng đẳng thần Nguyễn Hữu Cảnh, người có công lớn trong việc mở mang bờ cõi về phía Nam của Tổ quốc, được nhân dân Nam bộ hết lòng tôn kính.

Đặc biệt, lần đầu tiên, khu Đền thờ trăm họ đã hiện thực hoá ý thức hệ về Gia phả, dòng tộc với sự quy tụ của hàng trăm Nhà thờ họ dành riêng cho các dòng họ đang sinh sống tại khu vực Miền Nam cũng như các dòng họ Miền Trung, Miền Bắc di cư vào Nam từ bao đời nay. Bên cạnh đó còn có khu vực cho các cộng đồng tôn giáo khác nhau như Công giáo và Phật giáo, các gia đình, dòng tộc, hội đoàn…

Trong chuyến đến thăm thực địa, tìm hiểu những công trình kiến trúc, văn hoá tại đây, nhà sử học Dương Trung Quốc, chia sẻ: "Chính qua những công trình mang nét văn hoá, lịch sử và tâm linh này sẽ có tác dụng rất tốt trong việc giáo dục con người về đạo lý đối với tổ tiên, về trách nhiệm đối với xã hội, giữ gìn được chất văn hoá của người Việt và đồng thời cũng dần dần đưa chúng ta đi vào nề nếp của đời sống hiện đại”.

Việc thay đổi hình ảnh nghĩa trang theo kiểu truyền thống vốn đã quen thuộc trong tiềm thức của mỗi chúng ta bằng một mô hình công viên nghĩa trang mới sẽ cần thời gian để cảm nhận và minh chứng bằng thực tế. Một khi dự án khi đi vào hoạt động không chỉ phục vụ cho người quá cố, mà còn tạo ra cảnh quan văn minh, hiện đại và sạch đẹp, đồng thời tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương, đóng góp cho ngân sách Nhà nước. Dự án đã hoàn tất cơ sở hạ tầng và đưa vào sử dụng giai đoạn I từ đầu năm 2012.